Đường lối CM của Đảng CSVN C2
ĐỀ CƯƠNG
Câu 2: Trình bày phong trào yêu nước chống Pháp ở Việt Nam trước khi Đảng ra đời. Phân tích nguyên nhân cơ bản dẫn đến sự thất bại của những phong trào nói trên.
*Phong trào yêu nước chống Pháp ở Việt Nam trước khi Đảng ra đời
1. Phong trào yêu nước theo khuynh hướng phong kiến
Ban đầu là khởi nghĩa của Trương Định, Nguyễn Trung Trực, Thủ Khoa Huân, sau đó là phong trào do vua Hàm Nghi và Thượng thư Bộ Binh Tôn Thất Thuyết phát động. Ngày 13-7-1885, nhà vua xuống chiếu Cần Vương, kêu gọi nhân dân đấu tranh chống Pháp. Đây là phong trào "phò vua cứu nước" cho nên nhanh chóng lan ra nhiều địa phương. Hưởng ứng phong trào có Đinh Công Tráng, Phan Đình Phùng, Hoàng Hoa Thám, Tống Duy Tân,...
Ngày 1-1-1888, vua Hàm Nghi bị bắt, thủ lĩnh các cuộc khởi nghĩa cũng bị bắt và bị hành hình. Kế tiếp là tinh thần chống Pháp của vua Thành Thái và Duy Tân. Các hoạt động chống Pháp của các ông đã khích lệ lòng yêu nước mạnh mẽ trong nhân dân. Phong trào thất bại do ông không thấy được tính chất thâm độc và sự cấu kết giai cấp thống trị. Chưa có lực lượng tiên phong của thời đại để đủ sức lãnh đạo cách mạng. Thiếu đường lối đúng đắn, lực lượng tương đối rời rạc, chưa thu hút đông đảo quần chúng.
2. Phong trào nông dân - khởi nghĩa Yên Thế (1884-1913)
Do Hoàng Hoa Thám và các thủ lĩnh nông dân ở vùng Yên Thế - Bắc Giang khởi xướng. Ban đầu là để hưởng ứng phong trào Cần Vương, về sau tách thành một phong trào nông dân kéo dài đến 1913 mới bị dập tắt.
Phong trào phát triển mạnh mẽ ở núi rừng Yên Thế. Nghĩa quân vừa lao động sản xuất vừa luyện tập quân sự, triệt hạ rất nhiều đồn Pháp và các cuộc hành quân của giặc.
Năm 1908, nghĩa quân đã xây dựng kế hoạch tổng bạo động đánh vào thành Hà Nội, nhưng cuộc khởi nghĩa bị thất bại. Pháp thẳng tay đàn áp phong trào. Năm 1913, Hoàng Hoa Thám bị sát hại, phong trào kết thúc sau 30 năm bền bỉ đấu tranh.
Phong trào thất bại cũng do hạn chế của giai cấp lãnh đạo, thiếu đường lối và phương pháp đúng đắn. Tuy vậy, phong trào đã gây tiếng vang và sự khâm phục trong nhân dân.
3. Phong trào yêu nước theo khuynh hướng dân chủ tư sản
Do không tìm thấy lối ra cho con đường cứu nước theo ý thức hệ phong kiến, các sĩ phu Việt Nam hướng ra nước ngoài để tìm kiếm con đường mới giúp cho dân tộc được giải phóng.
Phong trào Đông Du: do Phan Bội Châu khởi xướng (1906-1908), là phong trào mở đầu cuộc vận động giải phóng dân tộc theo khuynh hướng DCTS, phương thức chủ yếu là vận động đưa thanh niên đi du học nhằm thực hiện bạo động vũ trang. Cụ Phan Bội Châu đưa người sang Nhật và sang Trung Hoa tìm con đường Cách mạng Tân Hội, nhưng cuối phong trào bị thất bại. Số thanh niên du học và cả cụ Phân Bội Châu đều bị Nhật trục xuất.
Phong trào Duy Tân do Phan Chu Trinh, Trần Quý Cáp, Huỳnh Thúc Kháng khởi xướng (1906-1908), phong trào hướng theo con đường nghị viện tư sản của các nước phương Tây. Phương thức vận động cải cách văn hóa xã hội, động viên lòng yêu nước, đả kích phong kiến, bài xích võ trang, bạo động. Vận động mở trường học, mở mang dân trí bằng các "huyết thư". Phong trào cũng bị dập tắt.
Các phong trào đều thất bại nhưng đã gây được tiếng vang trong nhân dân. Những lãnh tụ của phong trào chưa hiểu rõ bản chất của CNTB, chưa thấy được vai trò của quần chúng nhân dân. Chưa nắm được xu thế thời đại và chưa đưa ra đường lối đúng đắn.
4. Phong trào yêu nước tiểu tư sản
Tiêu biểu nhất là phong trào của tổ chức VNQD Đảng, do Nguyễn Thái Học lãnh đạo. Với mục tiêu đánh Pháp giành độc lập, phong trào tập hợp nhiều trí thức tư sản, tiểu tư sản tham gia. Phương pháp tiến hành là bạo động cá nhân với khẩu hiệu "Không thành công cũng phải thành nhân". Phong trào bị dập tắt, ban lãnh đạo bị Pháp hành quyết. Nguyên nhân thất bại là do chưa có đường lối, phương pháp đúng đắn, chưa đáp ứng đòi hỏi khách quan của sự nghiệp giải phóng dân tộc, không đủ sức đương đầu với đế quốc.
*Tóm lại: Trước yêu cầu của lịch sử xã hội Việt Nam, các phong trào đấu tranh chống Pháp diễn ra sôi nổi dưới nhiều trào lưu tư tưởng. Phong trào yêu nước chứng tỏ sự quật khởi của dân tộc. Mặc dù bị thất bại, nhưng sự phát triển mạnh mẽ của phong trào yêu nước cuối thế kỉ XIX đầu thế kỉ XX có ý nghĩa rất quan trọng: tiếp nối truyền thống yêu nước của dân tộc; tạo cơ sở xã hội thuận lợi cho việc tiếp nhận chân lĩ mới, con đường mới.
Sự thất bại của phong trào yêu nước chống thực dân Pháp đã chứng tỏ con đường cứu nước theo hệ tư tưởng phong kiến và hệ tư tưởng tư sản đã bế tắc. Cách mạng Việt Nam lâm vào tình trạng khủng hoảng sâu sắc về đường lối, về giai cấp lãnh đạo. Nhiệm vụ lịch sử đặt ra là phải tìm một con đường cách mạng mới, một giai cấp lãnh đạo mới đại biểu cho quyền lợi của toàn dân tộc thì mới phát huy sức mạnh của dân tộc và kết hợp sức mạnh của thời đại.
*Nguyên nhân cơ bản:
+ Chưa có đường lối đúng đắn, rõ ràng;
+ Chưa thấy rõ vai trò của quần chúng nhân dân là động lực to lớn;
+ Chưa có lực lượng tiên phong, nắm bắt được xu thế thời đại để kết hợp sức mạnh dân tộc và sức mạnh thời đại;
+ Chưa tập hợp sức mạnh đại đoàn kết thực hiện nhiệm vụ dân tộc.